Malaki ang ginagampanan ng kalusugang pang-kaisipan sa’ting buhay. Naapektuhan nito kung paano tayo mag-analisa, kumilos, makiramdam at makibahagi sa’ting kapwa at kapaligiran. Mahalagang sinisiguro na mabuti ang ating pangkalahatang kalusugan: pisikal, mental o emosyonal man na aspeto. Kung hindi natin aalamin kung paano aalagaan ang ating sarili, maaari tayong malimitahan ng ating mga pagkukulang o kaya’y mabulag sa kung ano nga ba ang ating personal na limitasyon.

Sa krisis na kinakaharap hindi lang ng Pilipinas kundi ng buong mundo, hindi maiiwasan ang pagkabalisa, takot o kalungkutan. Iba-iba ang ating pamamaraan sa pagharap ng mga hamon na dala ng pandemya, gayundin ang mga karanasan at bunto na kaakibat nito. Maaari tayong makaranas ng takot at stress na siyang posibleng maging sanhi ng kakulangan sa tulog at kawalan ng gana sa pagkain o hindi kaya’y over eating, pagkakaroon ng bisyo, panghihina, pagkabalisa at pagiging irritable na lahat ay maaaring makaapekto sa ating kalusugang pang-isipan.

Stress sa gitna ng pandemya

Walang pinipili ang virus at ang samu’t saring suliraning hatid nito. Lalo na ang mga taong mas malaki ang posibilidad na maapektuhan ng COVID-19: mga kabataan, essential workers at frontliners, mga taong nawalan ng trabaho, naninirahang mag-isa at nakakaranas ng problema sa mental na kalusugan bago pa man ang pandemya.

Marami sa mga nangyayari sa kasalukuyan ay bago sa’ting henerasyon. Halos wala tayong personal na karanasan na pagbabasehan kung paano nga ba ang “tamang” gawin sa gitna ng ganitong krisis. Hindi natin napaghandaan o inaasahan ang coronavirus kaya’t mas mabigat ang alalahaning hatid nito para sa karamihan — kung hindi man doble para sa mga kapatid nating limitado ang prebelehiyo o kapasidad.

Gayunman, hindi angkop sa sinuman na isantabi ang pagkabalisa, kahit ano man ang estado natin sa buhay. Lalo na kung matagal ka nang nakakaranas ng stress, anxiety o iba pang mental health issue. Wala mang nakapaghanda sa ganitong kalawak o agresibong delubyo, mahalagang hindi natin malimot na pagtuuan natin ng pansin ang ating nararamdaman sa panahon ng pandemya upang mapagtagumpayan natin ang mga hamon na kaakibat nito.

Alagaan ang sarili

Sariwa man sa nakararami ang mga karanasang hatid ng pandemya, palagay ko’y magkakasundo tayong hindi na bago sa’tin ang stress. Ang hindi pangkaraniwan marahil ay ang pinagmumulan o anyo nito, lalo na sa mga direktang tinamaan at nawalan dahil sa COVID-19.

Ngayong panahon ng pandemya, mas lalo nating dapat pakaingatan ang ating kalusugan upang maiwasan ang anumang sakit; lalo pa’t ang banta ng virus ay walang pinipili. Ang malakas na resistensya at maayos na kalusugan ang pinakamatibay nating sandata sa panahon ng pandemya para sa’tin at mga mahal natin sa buhay.

Siguraduhing may sapat na tulog araw-araw, panatilihing malinis ang ating katawan at kumain ng masusustansyang pagkain upang maiwasan ang pagkakaroon ng virus. Maari ding makaranas ng panghihina dahil sa kawalan ng ginagawa ngayong quarantine kaya mainam din na magsagawa ng mga pisikal na aktibidad gaya ng pag-eehersisyo na nakakatulong upang gumaan ang ating pakiramdam.

Iwasan ang bisyo

Kadalasang epekto ng stress ay ang pagkakaroon ng bisyo. Marami ang dumidepende sa alak o iba pang bisyo upang maiwasan ang stress gayong alam natin na mas malaki ang negatibong epekto nito sa kalusugan sa katagalan. Ating isaalang-alang na maraming ibang paraan upang maiwasan ang stress na hindi magdudulot ng masamang epekto sa kalusugan.

Siguruhing tama ang impormasyong nakukuha

Bagamat maiging alam nating ang mga pangyayari tungkol sa pandemya, mahalagang isaalang-alang na marami ring kumakalat na maling impormasyon sa social media na maaring magdulot ng stress. Mahalaga na sinisiguro nating tama at mapagkakatiwalaan ang mga balitang ating nakukuha tungkol sa kasalukuyang isyu dahil maaring may partikular na pangyayari na maaaring mas makagpatindi sa stress na iyo ng nararanasan.

Humanap ng mapaglilibangan

Ang pagkakaroon ng distraksyon ay makakatulong upang maalis ang ating isipan sa mga negatibong bagay. Maaaring magsimula ng bagong pagkakaabalahan gaya ng pagbabasa ng libro, pagsubok sa iba’t ibang relaxation techiniques tulad ng yoga o meditation, pakikinig ng kanta, panonood ng mga pelikula o iba pang bagay na maaring makatulong upang mapunta sa mas positibong bagay ang iyong pokus. Dahil digital na ang panahon ngayon, maari ring subukan na dagdagan ang iyong mga kasanayan sa pamamagitan ng mga libreng workshop at classes online.

Manatiling konektado sa pamilya at humingi ng tulong kung kinakailangan

Mahalagang malaman na mayroon tayong kasama o mayroon tayong inaasahan na sumusuporta sa panahon gaya ngayon. Kung nasubukan mo na ang ibang bagay upang mabawasan ang stress subalit patuloy mo parin itong nararanasan ay oras na para humingi ng tulong. Mainam na magkaroon ng koneksyon sa iyong pamilya o mga kaibigan o hindi kaya’y humingi ng tulong sa mga propesyonal sa pamamagitan ng mga helpline gamit ang social media, email o phone.

“It’s okay not to be okay.”

Lahat ay may iba’t ibang pinagdaraanan. Marami sa atin ang nakakaranas ng kalungkutan dahil sa pakiramdam nila ay nag iisa sila sa panahon ng krisis. Maari tayong tumulong upang mapadama na hindi sila nag iisa at nandito tayo upang sumuporta. Ang simpleng tulong na ating ibibigay ay malaking bagay para sa nangangailangan.  Ang iVolunteer ay #1 volunteer platform sa bansa na ginawa ng mga volunteers para sa mga volunteers! Sa mga nais magbigay tulong, bisitahin lamang ang http://www.ivolunteer.com.ph at mag sign-up para sa mas marami pang volunteer opportunities.